Wijziging Werkinstructie Arbeidsmarktaantekening voor zelfstandigen

_{Door Nikki Vreede en Romy Hol}

De staatssecretaris van Justitie en Veiligheid heeft de Werkinstructie 2022/2 voor arbeidsmarktaantekeningen bij verblijf langer dan drie maanden recent gewijzigd. De wijziging ziet specifiek op eerste aanvragen of wijzigingen van verblijfsvergunningen naar arbeid als zelfstandige waarvoor advies dient te worden opgevraagd bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (reguliere arbeid als zelfstandige) of het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (zelfstandig kunstenaars). Deze wijziging is niet van toepassing op aanvragen voor zelfstandigen op grond van de Dutch-American Friendship Treaty (DAFT), het Nederlands-Boliviaans handelsverdrag en het Verdrag van handel en scheepvaart tussen het Koninkrijk der Nederlanden en Japan. Wat de wijziging van Werkinstructie 2022/2 precies inhoudt en waar de knelpunten zitten, zal hieronder worden toegelicht.

Arbeidsmarktaantekening

Sadia heeft in Nederland gestudeerd. Na haar studie heeft zij een zoekjaarvergunning gekregen, waarmee ze mag werken in Nederland, geldig tot 1 november 2023. Sadia werkt als zelfstandig pianist en wil na haar zoekjaar een verblijfsvergunning voor arbeid als zelfstandige aanvragen. Zij moet bij die aanvraag aantonen dat zij een wezenlijk Nederlands cultureel belang dient, door opdrachtbevestigingen met Nederlandse publieke culturele instellingen te laten zien. Voor Pedro, die in dezelfde situatie zit maar arbeid als zelfstandig software engineer wil aanvragen, zijn toekomstige opdrachten met Nederlandse opdrachtgevers als onderdeel van zijn aanvraag essentieel om aan te tonen dat met zijn aanwezigheid een wezenlijk Nederlands economisch belang wordt gediend.

Voor Sadia en Pedro is het belangrijk dat zij tijdens de aanvraagprocedure, nadat hun zoekjaarvergunning is verlopen, de aangenomen opdrachten als zelfstandige mogen uitvoeren. Dat is met name van belang omdat een aanvraagprocedure voor arbeid als zelfstandige rustig 8 tot 9 maanden kan duren. De IND moet voor de beoordeling van het bestaan van een wezenlijk cultureel of economisch belang namelijk advies inwinnen bij het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, respectievelijk Economische Zaken, waardoor de beslistermijn van 3 maanden met 6 maanden wordt verlengd.

Om aan te tonen dat zij gedurende de aanvraagprocedure mogen werken, kunnen Sadia en Pedro bij de IND een sticker verblijfsaantekening in hun paspoort laten plaatsen. Deze sticker toont hun rechtmatige verblijf tijdens de aanvraag aan en bevat een arbeidsmarktaantekening. Door de wijziging van Werkinstructie 2022/2 is het niet meer mogelijk om arbeid te verrichten als zelfstandige gedurende de aanvraagprocedure zonder aparte werkvergunning (hierna: TWV). Om opdrachten te kunnen uitvoeren terwijl zij op een beslissing wachten, moeten Sadia en Pedro nu voor iedere opdracht en opdrachtgever een TWV aanvragen bij het UWV. Dat is onwerkbaar, omdat voor die TWV aanvraag eerst door de opdrachtgever 3 maanden wervingsinspanningen in Nederland en de EU moet worden verricht om aan te tonen dat er geen Nederlanders of Unieburgers zijn die hetzelfde werk kunnen verrichten. Opdrachtgevers zullen die inspanningen niet kunnen of willen verrichten en het is geen oplossing voor ad hoc opdrachten. In de praktijk leidt dit voor zelfstandigen die in afwachting zijn van de beoordeling van hun aanvraag om een verblijfsvergunning als zelfstandige tot veel problemen. Het leidt er toe dat zij opdrachten, die ze eerst moeten aannemen om aan te tonen dat ze aan de voorwaarden van de gevraagde verblijfsvergunning voldoen, vervolgens moeten afzeggen. Dit levert niet alleen financiële schade maar ook reputatieschade op. Daarnaast leidt het niet kunnen werken tijdens de langdurende aanvraagprocedure ook tot financiële problemen, omdat het Sadia en Pedro tijdens hun aanvraag onmogelijk wordt gemaakt inkomen te verdienen om in hun levensonderhoud te voorzien.

Deze financiële consequenties kunnen ook nog eens gevolgen hebben voor toekomstige verblijfsvergunningen, omdat voor een verlenging van de verblijfsvergunning van arbeid als zelfstandige wordt gekeken naar de brutowinst die is gegenereerd over de periode van 18 maanden voorafgaand aan de verlengingsaanvraag. De vergunning voor arbeid als zelfstandige wordt in beginsel verleend per datum aanvraag en is geldig is voor 2 jaar. Als de verblijfsvergunning 24 maanden geldig is, waarvan 6 tot 9 maanden niet als zelfstandige mag worden gewerkt, dan kan geen inkomen over de afgelopen 18 maanden voorafgaand aan de verlengingsaanvraag worden verdiend en lopen zelfstandigen dus het risico op afwijzing van hun aanvraag om verlenging van de verblijfsvergunning als zelfstandige.

Procedure bij de rechtbank

Naar aanleiding van de wijziging van Werkinstructie 2022/2 heeft Everaert Advocaten voor drie zelfstandig kunstenaars een procedure gevoerd bij de rechtbank in Amsterdam. Aan de voorzieningenrechter is gevraagd om de IND opdracht te geven de zelfstandigen toe te staan om tijdens hun aanvraag te blijven werken. De procedure was succesvol met als uitkomst dat de zelfstandigen nu een sticker verblijfsaantekening hebben gekregen waarop staat dat ze als zelfstandige mogen blijven werken gedurende de aanvraagprocedure.

Gesprekken om tot oplossing te komen

Inmiddels zijn de betrokken ministeries met elkaar in gesprek om tot een oplossing te komen voor deze groep zelfstandigen zodat zij tijdens de aanvraag alsnog mogen werken. Hoewel wij hoopvol zijn dat er in de nabije toekomst een oplossing gaat komen, betekent het voor nu dat Sadia en Pedro een bezwaarprocedure bij de IND en voorzieningsprocedure bij de rechtbank moesten doorlopen om tijdens hun aanvraag een sticker verblijfsaantekening te ontvangen waaruit blijkt dat zij mogen werken tijdens hun aanvraag. Wat ons betreft een onnodige belasting van de rechtspraak, dus hopelijk kunnen we een positieve wijziging van de Werkinstructie 2022/2 snel tegemoetzien.

Lezing internationale kunststudenten

Zit je in dezelfde situatie als Sadia of Pedro en wil je verder advies? Neem dan contact op met een van onze advocaten gespecialiseerd in de creatieve sector. Of kom op 30 mei 2024 om 19:00 uur naar onze gratis lezing bij Studio/K in Amsterdam voor internationale kunststudenten die na het afronden van hun studie in Nederland willen blijven bij. Lees hier hoe je je kunt aanmelden.

Wil je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen over het verkrijgen van de sticker verblijfsaantekening voor zelfstandigen? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief rechtsboven!