Oudere oud-Nederlander wil terug naar Nederland

Over de schrijnende gevolgen van het verlies van het Nederlanderschap en het ouderenbeleid

_{Door Elles Besselsen}

Meneer Jakobs is geboren en getogen in voormalig Nederlands-Indië met de Nederlandse nationaliteit. In de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw woont hij met zijn toenmalige vrouw en zoon in Den Haag. Na zijn scheiding, emigreert hij samen met zijn zoon naar de Verenigde Staten. De zoon keert al snel terug naar zijn moeder in Nederland maar de heer Jakobs blijft in de Verenigde Staten wonen. Hij bezoekt zijn zoon regelmatig.

Jaren later hertrouwt de heer Jakobs met een Amerikaanse en neemt hij zelf de Amerikaanse nationaliteit aan. Als de echtgenoot van een Amerikaanse staatsburger, behoudt hij zijn Nederlandse nationaliteit. De heer Jakobs heeft sinds 2004 dus de dubbele nationaliteit. In 2019 overlijdt zijn vrouw. De heer Jakobs is dan 95 jaar oud. Hoewel nog kranig en gezond, kan hij niet langer alleen wonen. Hij heeft dagelijkse hulp nodig. Met zijn zoon spreekt hij daarom af de laatste jaren van zijn leven bij hem in Nederland door te brengen. 

Als de heer Jakobs zich op het adres van zijn zoon in Den Haag wil inschrijven, komt hij erachter dat hij geen Nederlander meer is. De heer Jakobs is zijn Nederlandse nationaliteit automatisch verloren in 2014, op 90-jarige leeftijd, toen hij 10 jaar buiten Europa woonde met de dubbele nationaliteit en zonder zijn Nederlandse paspoort te verlengen. Zijn laatste Nederlandse paspoort was afgegeven in 2001. Hij had het in de Verenigde Staten niet nodig en was zich van de gevolgen van een verlopen paspoort niet bewust.

Het Hof van Justitie EU en in navolging de Raad van State hebben weliswaar bepaald dat dit automatische verlies van het Nederlanderschap niet onevenredig mag zijn, deze evenredigheidstoets ziet alleen op de concrete gevolgen met betrekking tot de Europese rechten op het moment van verlies.

Dit kan de heer Jakobs niet aantonen. Hij is een geboren en getogen Nederlander, heeft een Nederlandse zoon en kleinzoon, spreekt Nederlands, voelt zich Nederlander, wil zijn laatste levensjaren in Nederland doorbrengen, maar kan niet aantonen dat het verlies van zijn Nederlanderschap in strijd is met het Europese evenredigheidsbeginsel. Hij kan als Amerikaan namelijk best zijn familie in Nederland opzoeken en hij kan moeilijk betogen dat hij op 90-jarige leeftijd belemmeringen heeft ondervonden bij het aannemen van een nieuwe baan of het starten van een onderneming in een Europese lidstaat. De toets ziet enkel op de onevenredige gevolgen van het niet meer gebruik kunnen maken van zijn Europese rechten in 2014, niet op de schrijnende gevolgen van het verlies van zijn Nederlandse identiteit en de wens om de laatste jaren bij zijn zoon in Nederland door te brengen.

Nu de heer Jakobs geen Nederlander meer is, heeft hij een verblijfsvergunning nodig om bij zijn zoon in Nederland te kunnen wonen. Voor de wedertoelating van geboren en getogen Nederlanders is er een specifieke verblijfsvergunning. Helaas komt de heer Jakobs hier niet voor in aanmerking. Hij is immers niet in Nederland maar in voormalig Nederlands-Indië geboren en getogen. Ook komt hij niet in aanmerking voor een verblijfsvergunning als buiten Nederland geboren oud-Nederlander met bijzondere banden met Nederland, omdat hij in het land van zijn (andere) nationaliteit woont.

Voor de ouders van meerderjarige kinderen in Nederland kent het Nederlandse vreemdelingenrecht al sinds 2012 geen verblijfsvergunning meer. Op grond van vaste jurisprudentie van het EHRM moet bij aanvragen op grond van artikel 8 van het Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden (EVRM) die het gezinsleven tussen meerderjarige kinderen en hun ouders betreffen, aangetoond worden dat sprake is van ‘hechte persoonlijke banden’ (waaronder een mate van afhankelijkheid), die de gebruikelijke emotionele banden tussen ouder en meerderjarig kind overstijgen.

Volgens de staatssecretaris was hiervan in het geval van de heer Jakobs en zijn zoon geen sprake. Het samenleven en de dagelijkse mantelzorg van de zoon en zijn echtgenote voor de heer Jakobs zouden gebruikelijk zijn tussen een ouder en zijn meerderjarige kind. Vervolgens heeft de staatssecretaris doorgetoetst aan een aantal andere verblijfsvergunningen, die door de staatssecretaris ambtshalve (zonder dat daarvoor een aanvraag is ingediend) verleend kunnen worden.

In dat verband is namens de heer Jakobs een beroep gedaan op het zogenaamde “ouderenbeleid”. Dit beleid is of was tot voor kort van toepassing op de ouder die in de laatste levensfase verkeert. Voorwaarden waren dat de ouder zeer oud, zorg- en hulpbehoevend en alleenstaand is, dat alleen het kind dat in Nederland woont de ouder kan verzorgen en dat het kind de Nederlandse nationaliteit heeft of een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd en over voldoende inkomen beschikt om de ouder te kunnen onderhouden. Deze voorwaarden zijn alle op de heer Jakobs en zijn zoon van toepassing. Maar met de discretionaire bevoegdheid zou op 1 mei 2019 ook het ouderenbeleid definitief zijn afgeschaft en de aanvraag van de heer Jakobs dateert van na deze datum.

De omstandigheden in deze zaak waren voor de staatssecretaris wel reden om de zaak te toetsen aan artikel 3.6ba Vb (een schrijnendheidstoets ter vervanging van de discretionaire bevoegdheid). Ondanks dat deze nieuwe toets zeer streng uitgelegd wordt door de staatssecretaris, is aan de heer Jakobs toch een verblijfsvergunning op niet-tijdelijke humanitaire gronden afgegeven vanwege de bijzondere schrijnendheid van zijn situatie.

De heer Jakobs woont nu bij zijn zoon en schoondochter. Bij leven en welzijn kan hij na een jaar via de optieprocedure voor oud-Nederlanders zijn Nederlandse nationaliteit alsnog terugkrijgen.

Bent u een oud-Nederlander en wilt u weten wat uw mogelijkheden zijn om in Nederland te wonen en uw Nederlanderschap terug te krijgen? Of heeft u vragen over de mogelijkheden voor gezinsleven met uw ouder in Nederland? Neem dan contact met ons op.